Hemen gure podkastak jarriko ditugu.
1.Podkasta-Eskizofrenia
Eskizofrenia arazo psikologiko larri bat da. Gaixotasun hau duten pertsonek, errealitatea beste modu batera interpretatzen dute. Eskizofreniak haluzinazio, eldarnio, pentsamenduetan eta portaeran nahaste larrien konbinazioak sortu ditzazke. Errealitatearekin harremana galdu dutela dirudi, eta hori kezkagarria izan daiteke haientzat beraien familientzat eta lagunentzat. Sintoma hauek egunerokotasuneko funtzionamenduan eragin dezakete eta ezgaitzaile bihurtu daitezke.
Eskizofrenia pairatzen duten pertsonek tratamendu berezi bat jaso beharra dute beraien bizitza guztian zehar. Tratamendu eraginkorrak daude eskuragarri, tratamendua goiz hasten bada, sintomak hedatu aurretik kontrolatu daitezke eta pronostikoa hobetu eta epe luzerak sintomak erraztu ditzazke. Eskizofreniaren sintomek ohiko eta eguneroko jardueretan parte hartzea zaildu dezakete. Tratamendua jasotzen duten pertsona askok eskolan edo lanean jardun dezakete, independentzia lor dezakete eta harreman pertsonalak goza ditzakete.
ZEINTZUK DIRA ESKIZOFRENIAREN SEINALEAK ETA SINTOMAK?
Garrantzitsua da eskizofreniaren sintomak antzematea eta ahalik eta azkarren laguntza bilatzea. Eskizofrenia duten pertsonei 16 eta 30 urte bitartean diagnostikatzen zaie normalean, psikosiaren lehen atalaren ondoren. Psikosiaren lehen atalaren ondoren tratamendua ahalik eta azkarren hastea suspertzeko urrats garrantzitsua da. Hala ere, ikerketek erakusten dute pentsamenduaren, aldartearen eta funtzionamendu sozialaren pixkanakako aldaketak askotan agertzen direla psikosiaren lehen atalaren aurretik. Eskizofrenia arraroa da haur txikiagoetan.
Eskizofreniaren sintomak pertsona batetik bestera desberdinak izan daitezke, baina orokorrean hiru kategoria nagusitan banatzen dira: psikotikoak, negatiboak eta kognitiboak.
Sintoma psikotikoek pertsona batek mundua pentsatzeko, jokatzeko eta bizitzeko moduaren aldaketak dira. Sintoma psikotikoak dituzten pertsonek besteekin partekatutako errealitatearen zentzua gal dezakete eta mundua modu desitxuratu batean bizi dezakete. Pertsona batzuentzat, sintoma hauek joan eta etorri egiten dira. Beste batzuentzat, sintomak egonkor bihurtzen dira denboran zehar. Sintoma psikotikoak honako hauek dira:
- Haluzinazioak
- Eldarnioak
- Pentsamenduen nahastea
- Mugimenduen nahastea
Sintoma negatiboek motibazio galera, eguneroko jardueretan interesa edo gozamena galtzea, bizitza sozialetik erretiratzea, emozioak erakusteko zailtasuna eta normal funtzionatzeko zailtasuna dira.
Sintoma hauek depresioaren edo buruko beste gaixotasun batzuen sintomekin nahasten dira batzuetan.
Sintoma kognitiboen artean arreta, kontzentrazio eta memoria arazoak daude. Sintoma hauek zaila egin dezakete elkarrizketa bat jarraitzea, gauza berriak ikastea edo hitzorduak gogoratzea. Pertsona baten funtzionamendu kognitibo maila eguneroko funtzionamenduaren iragarle onenetako bat da. Osasun-hornitzaileek funtzionamendu kognitiboa ebaluatzen dute proba espezifikoak erabiliz.
2.Podkasta-Gilles de la tourette
Gilles de la Tourette sindromea, mugimendu errepikakorrek edo nahi ez diren soinuek osatzen dute eta ezin dira erraz kontrolatu. Adibidez, erasandako pertsonak behin eta berriz egin dezake keinu, sorbaldak hartu edo soinu arraroak edo hitz iraingarriak egin.
Oro har, tik-ak 2 eta 15 urte bitartean izaten dira, eta batez bestekoa 6 urte ingurukoa da. Gizonek emakumeek baino hiruzpalau aldiz probabilitate handiagoa dute Gilles de la Tourette sindromea edukitzeko.
Gilles de la Tourette-ren sindromeak ez du sendabiderik, baina tratatu egin daiteke.
Sintomak
Tourette-ren sindromea haurtzaroan edo nerabezaroan hasten da, 21 urteetara arte gutxi-gora behera.
Pertsona bat mugimendu edo soinu azkar eta errepikakorrak egitera behartzen duen gaitza da.
Tik-ek sufrimendu eta erru sentimendu handiak eragin ditzakete, batez ere haurrengan.
Tik-en larritasunak okerrera egin du haurtzaroan, eta pertsona gehienetan, tik-en aldi okerrena 8 eta 12 urte bitartean gertatzen da.
Tourette-ren sindromea duten pertsonen %80k nerabezaroan tik-ak nabarmen murrizten ditu. 18 urte betetzean, horien intentsitatea eta maiztasuna hainbesteraino jaitsi ohi da, non pertsonak dagoeneko ez baitu bere bizi-kalitatearen narriadurarik jasango bere 13 ebaketan.
Hala ere, ebaluazio objektiboek adierazten dute helduen % 90ek oraindik ere badituela tik-ak arinak, nahiz eta batzuetan inpertsonala ere pasatzen den.
Kausak
Tourette-ren sindromearen arrazoia ezezaguna den arren, gaur egungo ikerketek erakusten dute anormaltasunak daudela garuneko eskualde batzuetan (gongoil basalak, lobulu frontalak eta garun-azala barne), eskualde horiek eta neurotransmisoreak (dopamina, serotonina eta norepinefrina) elkarrekin lotzen dituzten zirkuituak, nerbio-zelulen arteko komunikazioa gauzatzen dutenak. Tourette-ren sindromea maiz konplexua denez, nahastearen arrazoia, seguru asko, konplexua da.
Beste aukera bat da zelulaz kanpoko glutenarekiko sentikortasunarekin harremana izatea. Atariko ebidentziek iradokitzen dutenez, Tourette sindromea duten haurrek erreakzionatu egiten dute dietako glutenaren aurrean, eta sintomak agertu edo okertu egiten dira. 2015. urtean, Rodrigok eta kolaboratzaileek Tourette-ren sindromearen sintomen igorpen osoa dokumentatu zuten, bai tik-ei dagokienez, bai asaldu obsesibo-konpultsiboari dagokionez (TOC), soilik glutenik eta tratamendu farmakologikorik gabeko dietaren bidez. Pazienteak ez zuen digestio-sintoma nabarmenik, ez eta gaixotasun zeliakoaren diagnostikorako irizpiderik ere.
2018an, ikertzaile horrek berak argitaratu zuen lehen paziente-sorta, haurrak eta helduak barne, non tik-ak eta TOC-a nabarmen hobetu baitziren, urtebetez glutenik gabeko dieta egin ondoren, eta egiaztatu zuen sintomak berriro agertu edo okertu egin zirela, nahi gabe glutena duten kutsadurengatik. Zenbait egun edo aste igaro ondoren, gluten zorrotzik gabeko dieta itzuli egin zen.